Filowatwandelen?

foto: @doetiee

"Zo'n filosofiewandeling, behandelen jullie dan verschillende filosofen?"

"Hoeveel mensen lopen er aan mee? Twintig, vijfentwintig?"

"Ik zat op de fiets richting wandeling toen ik hoorde dat ik met mezelf al hele filosofische gesprekken aan het voeren was. Ik dacht: 'Jij bent veel te druk in je hoofd hiervoor'! Toen ben ik omgekeerd en terug naar huis gereden."

Dit zijn een paar reacties die ik de voorbije tijd van mensen kreeg wanneer we te spreken kwamen over de filosofie-wandelingen, die we sinds januari van dit jaar iedere twee weken organiseren. Er lijkt voor een enkeling een drempel op de weg naar het evenement te liggen, die moeilijk (weg) te nemen is. Het lijkt er ook op, dat dit voor een deel komt door het woord 'filosofie': Wie vindt zichzelf een filosoof? Wanneer ben je dat? En kunnen of mogen alleen filosofen filosoferen? Met dit schrijven wil ik het licht juist eens werpen op die drempel. Want ligt die er eigenlijk wel?

Voetafdruk te zien in het Valkhof-museum, Nijmegen.

Pad.

Filosofie. Wijsbegeerte. Verlangen naar wijsheid.
Wijsheid. Dat woord... Eén van de betekenissen die het heeft is 'Het hebben van kennis die op inzicht en levenservaring berust'.
Inzicht zou je kunnen omschrijven als 'zien hoe iets in elkaar steekt'.
Levenservaring is uit te leggen als dat je hebt geleerd van wat je in je leven hebt meegemaakt.
Nee, 'begeerte' dan, óók zo'n prachtig woord uit onze taal. Die vragen over het leven, ja, èn de dood, ze houden mij bezig, soms (of altijd) voel ik in heel mijn wezen dat verlangen om meer van dat wonder, dat mysterie, te begrijpen!

Zou het vooroordeel rondom filosofie deels kunnen komen door de plaats die die op dit moment in onze samenleving heeft? Het is een vak dat op het gymnasium gegeven wordt, binnenkort moet je er zelfs voor gaan betalen aan de school, wanneer je het wil volgen. En via sommige universiteiten kun je er ook op afstuderen. Dan lijkt de conclusie eenvoudig: "Alleen bollebozen filosoferen".

Nu dan toch even terug naar de alinea aan deze voorafgaand, over de betekenis van het woord 'filosofie'. Want waar vind je daarin terug dat je een hoog IQ moet hebben om "wijsgerig" te zijn? Hebben de woorden 'inzicht' en 'levenservaring' niet evenveel of zelfs méér te maken met het woord 'streetwise'; de wijsheid die je van de straat hebt gehaald? Mind you: een van de stromingen van het Boeddhisme heet 'Tao' en dat betekent 'pad', of 'straat' als je wil...

Leven.

Leven doet elke lezer van deze woorden. Net als ik, nu de schrijver, straks weer en ook een lezer -en dan jij misschien de schrijver? Leren van het leven doen we (mag ik hopen) ook allemaal.

Tijdens de wandelingen delen we de wijsheid die we op ons pad opgedaan hebben met elkaar, al wandelend over de weg die we samen hebben uitgekozen te gaan. Eigenlijk komen de gespreks-onderwerpen altijd als vanzelf, aan de hand van één of een paar van de mensen uit de groep, waar anderen hun eigen gedachten en vragen bij hebben. Weer andere deelnemers luisteren op sommige momenten vooral -of alleen, want soms is het heerlijk (mee)filosoferen door stil te zijn.

Zo is al menig onderwerp aan de orde gekomen, dit voorbije klein half jaar. Om hier een greep uit te doen: "Wat is liefde?"; "Wat is discriminatie?"; "Wat is goed onderwijs?"; "Wanneer wordt iets geweld?"; "Hoe kunnen we aan een prettige samenleving bouwen en/of die behouden?"; "Is de computer (straks) machtiger dan zijn uitvinder, de mens?". De lijst zou nog zoveel langer en diverser kunnen zijn. Hopelijk geeft hij je toch een beetje een indruk.

Tot nu toe hebben er bij een wandeling niet meer dan tien mensen meegedaan. Eén keer zelfs 'maar' twee. Ruimte voor meer deelnemers is er zeker. Nu ook al vormen zich tijdens het lopen kleine groepjes, die gaandeweg vanzelf van samenstelling veranderen. Bijvoorbeeld omdat iemand's oor een voor haar of hem interessant gespreks-onderwerp oppikt en die persoon zich daarom bij die mensen voegt.

Onderweg gaan we meestal op een fijne lokatie zitten om wat van onze meegenomen broodjes of andere snacks te delen en eten. Daarbij ontstaat dan ook vaak een gesprek tussen alle aanwezigen, soms met een thema dat al wandelend aan bod was gekomen, dan weer een compleet nieuwe vraag of gedachte aansnijdend.

Het maakt mij een (nog) gelukkiger mens dat, bij al die keren filosofie-wandelen, het respect in de groep voor elkaar zo goed voelbaar was. Welke kijk op het leven is er dan ook belachelijk? Wat weer niet wil zeggen dat er niet gelachen wordt, want sommige plotse inzichten of levensverhalen die mensen delen zijn wel zeker om te lachen. Zo heb ik zelf al menig maal gelachen om iemand anders' avonturen, en dan maar al te vaak uit herkenning.

Goed.

"Wat is er volgens jou nodig voor een 'goede filosofie-wandeling'?" vroeg één van de deelnemers mij pas geleden aan het einde. Eigenlijk had ik om die vraag gevraagd, omdat ik vlak voor hij dit vroeg, zelf dat woord in de mond had genomen -en ja, wat ís dat dan, 'goed'?

Ik noemde twee punten op, waarvan de eerste was: "Dat de stilte er een gelijkwaardige plaats in heeft als het woord". Dat klinkt misschien moeilijk, maar het betekent dat ik het zelf bijvoorbeeld erg prettig vind om over iemand's uitgesproken woorden na te kunnen denken, langer dan terwijl de woorden uitgesproken worden, soms ook langer dan 'slechts' een paar tellen nadat iemand uitgesproken is. Het houdt mijns inziens eveneens in dat een spreker van de rest van de groep de aandacht krijgt, daar we die allemaal evenveel verdienen.

Voor mijn gevoel zijn er in ieder geval twee 'valkuilen' waar een (deel van de) groep, of een van de leden, in terecht kan komen: Ongeduld en haantjesgedrag. Ongeduld kan zich uiten in de ander moeilijk of niet uit (kunnen) laten spreken. Haantjesgedrag kan iemand gaan vertonen wanneer zij of hij denkt dat haar of zijn eigen mening belangrijker is dan die van een (van de) ander(en).

Dat stilte voor sommige mensen bedreigend aan kan voelen, dat werd me pas geleden (opnieuw) duidelijk gemaakt. Mediteren doe ik dagelijks en op één van de eerste zonnige dagen van dit jaar besloot ik een drempel te nemen en eens in het Kronenburgerpark in de lotushouding mijn ademhalingsoefeningen te doen. Onder de mensen. Dat vond ik best spannend, maar het was uiteindelijk zo'n prettige ervaring, dat ik dit inmiddels vaker heb gedaan.

Na die eerste keer kwam mij ter ore dat een bekende van me mij in mijn meditatie had willen storen. Toen ik het bij diegene zelf navroeg of hij dit inderdaad van plan was geweest, reageerde deze met dat hij dat toen inderdaad voor de grap tegen anderen in het park had gezegd, maar dat hij dit nooit echt zou hebben gedaan of willen doen.

Zit in iedere grap een (kern van) waarheid opgesloten? Wel of niet, samen met andere ervaringen die ik in m'n leven opdeed, geloof ik dat ik er mensen zijn die letterlijk bang zijn voor de stilte. In ieder geval wanneer zij onder andere mensen zijn. Bijvoorbeeld doordat we het gevoel hebben dat er gesproken móét worden, omdat je als 'een stille' wel eens als 'een saaie' gezien zou kunnen worden. Maar ook omdat we in onze westerse samenleving omgeven worden door geluid en niet meer gewend zijn aan de stilte. Misschien is die voor sommigen zelfs een pijnlijk confronterende spiegel voor ons eigen gekakel en gekraai?

Als tweede punt in het antwoord op de vraag wat volgens mij dan een 'goede filosofie-wandeling' was, noemde ik: "Dat elke aanwezige zich gelijkwaardig behandeld voelt". Simpel gezegd, dat iedereen die erbij was haar of zijn zegje heeft kunnen doen zoals die dat zelf graag wilde en ook stil heeft kunnen zijn op voor haar of hem fijne momenten.

Iets dieper hierop ingaand, denk ik dat het bijdraagt wanneer de aanwezigen van (bijvoorbeeld) zo'n filosofie-wandeling, niet alleen proberen het welzijn van het eigen zijn in de gaten te houden, maar ook het welzijn van de groepsgeest. Vaak voelen we vanzelf en direct een sfeer en een stemmingswisseling in een groep aan. Soms echter verliezen we één of enkele (wat stillere) deelnemers uit het oog, in ons eigen enthousiasme, of wellicht ook ons haantjesgedrag. Hoe kan zo elke aanwezige achteraf in alle eerlijkheid zeggen, dat zij of hij de ruimte voor diens woorden kreeg en zich als een gelijkwaardige behandeld voelde?
Gelukkig zijn we daar samen bij.

Domme ik.

Eén van mijn belangrijkste redenen voor het schrijven van dit artikel is, dat ik je twijfels en/of angsten die je mogelijk hebt bij het idee een keertje mee te wandelen, zó graag weg zou willen kunnen nemen. Ik schreef het helemaal in 't begin al; de drempel. Domme, domme ik, dat kan ik niet, dat kun jij alleen. Maar laat me dit als domme ik met deze blog dan alsjeblieft toch proberen. Het zou zomaar kunnen gebeuren dat wat van mijn woorden je iets benieuwd(er) maken en dat uiteindelijk je wijsbegeerte het wint van je vrezen. Dat ons dat gegund moge wezen!

Inmiddels zullen er nu zo'n tien filosofie-wandelingen geweest zijn. Deze te beschrijven is weer zo anders dan ze zelf mee te maken. Dat is een dooddoener, dat weet ik, maar zelfs die kan een waarheid in zich dragen. Ik hoop dat we nog vele wandelingen tegemoet mogen gaan, omdat ze nu al voor menig mens mooie denkmomenten gebracht hebben en omdat ik het idee heb dat er een heleboel mensen onder ons zijn, net zo wijsgerig, net zulke lekkere trek in een denksnack hebbend als diegenen die zo'n filosofie-wandeling al eens één of enkele keren (of altijd) hebben meegemaakt. En zeg nu zelf, waar vind je tegenwoordig zulk lekkers ook nog GRATIS?

Zondag 24 juni aanstaande is de volgende filosofie-wandeling.
Om 12:00 uur verzamelen we op het Valkhofpark in Nijmegen om vervolgens samen onze route te bepalen. Gespreksonderwerpen komen vanzelf, gaande de weg.
Prettig is wanneer je iets (deelbaars) te eten en/of drinken meeneemt.
De wandeling duurt zo'n twee à drie uren, inclusief een riante pauze van ongeveer een uur. Tijden liggen echter niet vast, ze worden door de groep aanwezigen bepaald, vooraf en/of onderweg.

Wie weet tot dan!


pepé: lettermenger.