Een schok trok door mijn lichaam.
Wat? Communicatie vermijdt contact?
Zei hij dat echt?
Even leek mijn brein in een complete chaos terechtgekomen door deze stelling uit de mond van dichter en filosoof Allen Ginsberg. Ik besefte dat ik nooit zo van mijn stuk geraakt zou zijn wanneer ik niet dacht dat Ginsberg hier iets wezenlijks blootlegde, iets dat resoneerde met de gedachtenstroom waarin ik me al een tijd begaf, namelijk die over de stilte.
"There is a basic difference between communication and contact. Communication is designed to avoid contact, to establish a distance across which communication can take place. Contact involves identification with the creature you contact and this can be very painful."
Dit is dat bewuste citaat. Het komt uit het nummer "Specimen Of Eternity" van het geluidsalbum "Ritmebox" uit 2008. Je hoort een door Spinvis bewerkte opname van een lezing van Allen Ginsberg, geïntroduceerd aan het publiek door Simon Vinkenoog.
Onze samenleving is doordrongen van communicatie. 's Ochtends wekt een deejay ons via onze radio, we controleren onze mobieltjes op nieuwe berichten, begroeten naasten, gaan naar school of werk of elders en voeren de gehele dag door gesprekken met anderen, nu digitaal en dan weer in levenden lijve. In de straten spreken of schreeuwen abri's en teksten op gevels van huizen ons toe. In winkels en horeca-gelegenheden hoort een muziekje onder onze woorden. Het lijkt tegelijkertijd een dekmantel te zijn voor de stiltes die soms in het vertrek vallen. Bedrijven en instanties waar we 'contact' mee hebben bellen, schrijven of mailen ons en dwingen ons (bijna) tot een antwoord. 's Avonds of 's nachts gaat onze tv of pc pas vlak voor het slapen gaan uit.
De stilte lijkt wel te worden weggedrukt door verschillende bronnen en met verschillende redenen. Allereerst door sommige individuën, die er bang van lijken te zijn (geworden). Onlangs bedachten we daar het woord 'Sigèfobia' (angst voor de stilte) voor. Menig maal heb ik van een gesprekspartner te horen gekregen dat zij of hij zenuwachtig wordt op momenten dat er in een gezelschap niet gesproken wordt -en deze om die reden gaat vullen met gesproken woorden en andere communicatie. Ik vrees dat een meerderheid van de westerlingen momenteel aan Sigèfobia lijdt.
In een documentaire die de staatsomroep RKK deze zomer uitzond, gingen enkele britten van verschillende komaf een paar dagen een klooster in voor een retraîte in volledige stilte. Geen van de deelnemers heeft het tot het einde toe volgehouden niet te spreken. Sterker nog, de programmamakers nodigden hen uit de stilte te verbreken door ze een camera mee te geven, waarmee ze zichzelf op hun kamers konden filmen terwijl ze spraken over... de stilte. De grootste moeite die de deelnemers in de stilte ervoeren, was, dat zij geconfronteerd werden met... zichzelf.
Stilte 'stemt' tot denken. Schept ruimte voor denken. En soms is stil zó stil dat je erna denkt: heb ik wel iets gedacht, was ik er zojuist nog wel?
De hedendaagse politiek en economie zijn gefundeerd op- en bestaan bij de gratie van communicatie. Ik kan je er honderden voorbeelden van geven, maar kan ook een spatie, ruimte, stilte hieronder creëren, die je eventueel zelf op- of invult:
...
Het lijkt dan ook wel in hun belang te zijn dat de wereld om ons heen ons toeschreeuwt: "Doe mee!", "24 uur per dag open!", "Geef ook jouw mening!", "Klik hier!", "Stem nu!", "Duwen" / "Trekken", "Nu nóg lekkerder!" -en ook in ons eigen huis communiceren medemens, apparaat en menig medium ons vanuit alle hoeken en gaten -en wij laten het (gelaten) toe.
De invloed van deze communicatie kan doorgaan in manipulatie en / of in indoctrinatie, hersenspoeling. Zo kun je door je school, bedrijven en (zich aan hen hoererende òf door hen beheerde) media gaan geloven dat er geen andere of betere economie is dan de door de docent, de trainer / coach of presentator als enige (serieus) behandelde vorm, 'onze' vrije markt-economie. Op school word je ten slotte opgeleid om een beroep te kunnen gaan beoefenen. Arbeid maakt vrij.
En zo kun je door politici en (zich aan hen hoererende òf door hen beheerde) media gaan geloven dat er geen andere of betere samenlevingsvorm bestaat dan 'onze' zogenoemde democratie. Cabaretier Youp van 't Hek verwoordt in één van zijn conférences de mantra hiervan heel treffend, vind ik: "Niet nadenken, meedoen! Niet meedenken, nadoen!"
Van hoeveel werknemers en zelfstandig ondernemers is de agenda zo gevuld, dat zij een moment van rust (of op z'n minst zonder een afspraak) moeten ínplannen?
Hoeveel scholieren, zeker nu met de langstudeerboete, staan onder een immense tijds- en werkdruk en krijgen bijna als ganzen voor de foie gras hun lesstof door de strot geduwd, waardoor er amper of geen tijd overblijft voor momenten van bezinning en nieuwsgierigheid van binnenuit?
Hoe vaak vertellen 'onze democratisch gekozen politici' ons hoe noodzakelijk hun ingrepen zijn en welke rampen zich zouden voltrekken wanneer zij deze maatregelen niet zouden treffen, wanneer 'onze democratie' niet geëerd en (na)geleefd wordt?
Ik vermoed dat ieder wezen een eigen invulling geeft aan (het begrip en fenomeen) stilte, want ja, wat ís dat nu eigenlijk? Is het stil in een bos vol lok- en weer-getjilp van vogels? Geeft het ruisen van de zee je een stiltegevoel? Is het stil in jou wanneer je een boek leest?
Zelf denk ik dat je vanuit de stilte in contact met jezelf en je omgeving kunt komen of zijn. Stilte wordt op die manier iets wat in ons zit. Het helpt wanneer wij zelf stil zijn om te horen wat een ander tegen ons zegt. Het kan ons ook helpen vervolgens niet direct te reageren op de ander, maar (eerst) te ervaren wat de invloed van de communicatie op ons is. De stilte ziend als iets wat zich in ons afspeelt, verklaart dat wij die in dat van vogelgezang vervulde bos toch kunnen beleven.
Logisch lijkt mij ook dat de ene omgeving ons gemakkelijker bij de stilte brengt dan de andere. Met iemand bij je die frequent om je aandacht vraagt voor diens eigen verhaal wordt het bijvoorbeeld al wat lastiger. Of met harde muziek aan die je eigen smaak niet is. Geluid van het verkeer...
Dit brengt ons terug bij de bewering van Allen Ginsberg, dat communicatie contact vermijdt: Terwijl jij spreekt, luister ik. Terwijl ik schrijf, lees jij. Met ieder woord zeggen we dus eigenlijk 'daar ben jij en hier ben ik', scheppen we een afstand die er in ons contact juist niet is, want ondertussen voelen we de verbondenheid met- en de chemie tussen ons en de ander(en). De afstand wordt geschapen door de woorden, het contact door de stilte.
Er is nog een boel meer te schrijven over deze gedachte van Ginsberg, mijns inziens is die ook best in twijfel te trekken, bijvoorbeeld al, omdat ik (zei de lettermenger) woorden ook best bruggenbouwers voor contact vind kunnen zijn, dus niet per definitie contactvermijdend. Al staat een brug alweer symbool voor een verbinder van twee punten: jij en ik. In de ruimte hieronder kunnen we daar nog even over doormijmeren:
...
In de stilte het contact. Het contact met onszelf èn met een ander. Het contact met leven en met sterven, met verleden, toekomst en het heden. In de stilte kan een antwoord groeien: Waar zijn we? Zijn we waar we willen zijn? Waar willen we naartoe? Hoe essentieel is stilte voor ons als wezen en onze samen-leving? Was die laatste een retorische vraag?
Waar in onze mooie stad Nijmegen kun je naartoe om even stil te zijn, tot bezinning te komen? Enkele Christelijke kerken hebben een kapel, waar je kunt bidden of kunt doen alsof, in het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis is een algemene gebedsruimte en Tibetaans-Boeddhistisch centrum Jewel Heart organiseert op vrijdagen gratis en open meditatie-avonden. Voor wat betreft het 'vrij' toegankelijke heb je het, voorzover ik nu weet, dan wel zo'n beetje gehad in de stad. En het weer leent zich zeker niet altijd voor een rustmoment in de natuur.
Je zult maar dakloos zijn of juist je (gruwelijke) thuissituatie willen ontvluchten, even geen lawaai en / of gezeur aan je hoofd willen hebben of zelfs meer kunnen verdragen. Waar kun je dan naartoe?
Alle mij bekende en hierboven genoemde stilteplekken bevinden zich in een religieus getinte ruimte, waar op zichzelf niet per se iets verkeerd aan is, zij het dat zeker in deze tijd lang niet iedereen (meer) op religieuze boodschappen zit te wachten. Sowieso handelen veel van de voor onze dakloze medemensen opgerichte instanties vanuit een Christelijke visie en missie. Zo ken ik verschillende (ex)dakloze Nijmegenaren die, na behandeling of zorg in één van deze instanties, plotseling een toegewijd Christen geworden waren.
Een voor mij persoonlijk schrijnende conclusie is dan ook, dat Nijmegen geen enkele algemene stilteruimte kent. Precies hierom gebruik ik juist al deze woorden. Een vraag om stilte, hoe tegenstrijdig. Net zo tegenstrijdig als het uitroepen van een stuk niemandsland, een vrijstaat, op een tot op de centimeter verdeelde planeet. Èrgens begint de stilte...
Eén van mijn dromen zou uitkomen wanneer in het hart van de stad een ruimte is, met een deur die altijd open is, behaaglijk, geluid- en prikkelarm (of -vrij, maar hé..!), waar één van ons altijd aanwezig is om rust en stilte te bewaren. Enkele bekenden van me hebben al aangegeven zich graag mede-verantwoordelijk te voelen en in te zetten voor dit project en natuurlijk wil ik dat zelf ook erg graag.
Concreet ben ik op zoek naar een geschikte lokatie voor deze stilteruimte. 'Ben' of ken jij er één, of wil je je (ook) op een andere wijze ervoor inzetten, dan zou ik heel graag met je in contact willen komen.
Het reactieveld onder dit artikel staat open voor iedereen. Wellicht zou je daar je reactie met email-adres in kunnen zetten, dan neem ik contact met je op. Telefoon heb ik op dit moment niet, dus aan je nummer heb ik even niets.
Persoonlijk denk ik dat het voor ons mensen van essentieel belang is om op z'n tijd stilte te kunnen ervaren. Het gebrek aan de mogelijkheid hiervoor zie ik als een van de duidelijke voorbeelden van hoe het bijna onmogelijk geworden is om je (even) te onttrekken aan de consumptiemaatschappij. Het zijn ook juist de overheden en hun rechterhanden, de bedrijven, die die stilte zo geslepen blijven verdrijven. Misschien verklaart dat ook waarom ik met een eerdere variant van mijn idee keer op keer bot ving bij plaatselijke politici.
Zou Nijmegen de enige stad in Nederland, in Europa, in onze Westerse cultuur zijn, waar geen stilteruimte te vinden is?
Wat denk jij?
...
pepé: lettermenger.
Naschrift dd 2 augustus 2012:
Wanneer je op de hoogte wilt blijven over de stilteruimte, volg dan de blog www.stilteruimte.blogspot.nl, die hier nu speciaal voor aangemaakt is. En natuurlijk @stilteruimte op Twitter.
pepé
 |
| foto door mieke. |
Van hoeveel werknemers en zelfstandig ondernemers is de agenda zo gevuld, dat zij een moment van rust (of op z'n minst zonder een afspraak) moeten ínplannen?
Ik vermoed dat ieder wezen een eigen invulling geeft aan (het begrip en fenomeen) stilte, want ja, wat ís dat nu eigenlijk? Is het stil in een bos vol lok- en weer-getjilp van vogels? Geeft het ruisen van de zee je een stiltegevoel? Is het stil in jou wanneer je een boek leest?
Dit brengt ons terug bij de bewering van Allen Ginsberg, dat communicatie contact vermijdt: Terwijl jij spreekt, luister ik. Terwijl ik schrijf, lees jij. Met ieder woord zeggen we dus eigenlijk 'daar ben jij en hier ben ik', scheppen we een afstand die er in ons contact juist niet is, want ondertussen voelen we de verbondenheid met- en de chemie tussen ons en de ander(en). De afstand wordt geschapen door de woorden, het contact door de stilte.
Waar in onze mooie stad Nijmegen kun je naartoe om even stil te zijn, tot bezinning te komen? Enkele Christelijke kerken hebben een kapel, waar je kunt bidden of kunt doen alsof, in het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis is een algemene gebedsruimte en Tibetaans-Boeddhistisch centrum Jewel Heart organiseert op vrijdagen gratis en open meditatie-avonden. Voor wat betreft het 'vrij' toegankelijke heb je het, voorzover ik nu weet, dan wel zo'n beetje gehad in de stad. En het weer leent zich zeker niet altijd voor een rustmoment in de natuur.
Een voor mij persoonlijk schrijnende conclusie is dan ook, dat Nijmegen geen enkele algemene stilteruimte kent. Precies hierom gebruik ik juist al deze woorden. Een vraag om stilte, hoe tegenstrijdig. Net zo tegenstrijdig als het uitroepen van een stuk niemandsland, een vrijstaat, op een tot op de centimeter verdeelde planeet. Èrgens begint de stilte...
Persoonlijk denk ik dat het voor ons mensen van essentieel belang is om op z'n tijd stilte te kunnen ervaren. Het gebrek aan de mogelijkheid hiervoor zie ik als een van de duidelijke voorbeelden van hoe het bijna onmogelijk geworden is om je (even) te onttrekken aan de consumptiemaatschappij. Het zijn ook juist de overheden en hun rechterhanden, de bedrijven, die die stilte zo geslepen blijven verdrijven. Misschien verklaart dat ook waarom ik met een eerdere variant van mijn idee keer op keer bot ving bij plaatselijke politici.
Zou Nijmegen de enige stad in Nederland, in Europa, in onze Westerse cultuur zijn, waar geen stilteruimte te vinden is?
